İşxané Aslan (Zerdeşt Nebi)  

   Dıjmın ü neyaré gelé me hema vé yek’é dıxwezın. Her rojek’e jiyané dıbuhure, idi ew dıbe dirok’. Nava  h’ezara salé buhurida qewımandıné corbı-cor rüdane: qenci ü xırabi, xelayi-celayi,   zordari ü serket’ın, şer  ü  e’dlayi, bınket’ın ü hılket’ın. Gund ü şeher xırabe büne ü  abad büne, şin ü şayi  hebüne,  nıvat’ıne, st’rane, govend ü dilan gırt’ıne. Bende malé dınyaé, hebüné  unda dıke, mesref dıke, dısa dık’are mal ü hebüné bıde ser hev. Lé gava mırov zıman ü çanda xwe unda dık’e, bona netewa xwe mıriye. Dirok’ bı xwe jiyane, jiyan ji fık’ra netewiye. Wext’a fık’ır netewi dıxıt’ıme, ew netew dımıre. Jiyana mırovaye wek’e çemé avéye, dıherık’e ü wé bıherık’e. Lé gava  mırov tunebe, usane ew idi nafık’ıre, wext’a ew nafık’ıre, usane fık’ra meda idi çemé avé tune, usane av ji naher’ık’e. Nava ruhberé ser hola cıhané tené énsan dıfık’ıre. Mırovayi bı fık’ırdarya xweva dor ü beré xwe nas dık’e, ü qimet’ dıdé. Zerdeşt’ Péxember  dıbéje;- “ Hey Xwedaé   Rojé- gelo wé  bextewarya t’e çıdabya,  eger ew kesané k’u t’e dıparézın,   tunebüna,?   Dıxweze béje –“ Hey Roja mezıın, çıqas héz ü bedewi, lé gava em tunebın, t’é ji tunebi, çünki kesek’é tunebe, wek’i wé héza t’e ü bedewya t’e bıbine, payé wé bıde ü qimet’ bık’e”. Gava em dıbéjın dirok’, em derc dık’ın serhat’ya énsan-fık’ra wi, sal ü zemané buhurandye ü ew şarıst’anya abad k’ırye. Fık’ra mırov nasene, nava  hereket’édane, dıher’k’e, dıkışe. Dirok’ heye, wek’e «Gemiye» lı nava deryaé, lé  netew ji réwine, lé syarın. Rüpelé pırtük’a dirok’a netewa ji wek’e pélé ava deryane. Çawa derya tevr’adıbe, pél dıde, av radıbe, p’ışt’r’a dıseqır’e, qey té béji dımeyi, usaji dirok’ ü jiyana énsanet’yéye. Netew ji hey hıldkevın, hey dadıkevın   Nava wan şer’ ü cengé dirok’éda  pır’ netew jı «Gemya dirok’é» ket’ıne,  nıqo-bınav, ü wé hela disa nıqobın, ji nav  r’üpelé “Pırtük’a Dirok’é”  dışıqıt’ın nava   derya dirok’é, wé bıbın  wek’e k’evır-k’uçık’,   quma rexé derya,  bımaşın, bıbıne qüm, xizge* ü xali, wé unda bıbın.     Bı gılik’i – dırok’a me  zıman ü çanda meye, jiyana meye. Em dık’arın bı serbılınd ü bı kubari béjın, wek’i dirok’a Kurdıstané bı heqi dirok’a Beçka Şéra büye, lé dirok’a gelé kurd–dirok’a  T’eyré Simır’e (Simorğe). Tené em kurdın, idi  serbılındın, lé k’u wér’a tevayi welat’parézbın, idi béqısürın. Em nava çiyayé Xak-Aryaé (Hekaryé-Mésap’ot’myaéda)  beraşın. E”wré r’eş ü tari pır’ hat’ıne, ser mer’a kışyane, t’avi ü t’eyrok’a dıjmın ü neyara pır’ cara lı me daye, em éşyane, lé nemaşyane. Em büne Dıclat’ ü Ferat kışyane-her’ık’ine ü emé bıherık’ın, axa welat’e xwe bışon jı gemara neyara. Em dılé çiyaé welat’é xwene, çiyaé  me ji bedena mene.  Navé kurd Tılısme-nişana Comerdiye– Cewanmérane– kubariya meye, kurdayet’i ji sımbola şereféye. Kurd netewek’e ecéb ü ğeribe, pır’ cara fermana wé r’ak’ırıne, lé ew nemırye, ü heqé wé tune bımıre, çünki ew sımbola R’ojhılat’a Nézike, sımbola comerdya mırovayetiyé. İro Kurdıst’ana bındest’ tené r’ür’eşya r’iyé me nine, ew  usaji r’ür’eşya r’üyé şarıst’anya mırovayet’yé vé sedsalya XXI-a. Çünki Kurdst’an kolonya dawyéye nava vé şarıst’anya vé cihana imp’éryalizma koledarda. Me van h’ezar salé dawyé h’ezar cara şer’ kırye, xüna bı milliona ewledé me her’ık’i, lé neyara beré xwe neda me, p’ışt’a neda lédıxıst. Lé em man, em hene, emé her serbest hebın.  Em bı dirok’a xweye  p’énc h’ezar saliva fırnaq ü kubar dıbın, çünki em xwe dirok’ın, dirok’ jı me dest’p’é  dıbe, me ew bı xüna  gelé xwe nıvisiye. Me ew bı hunuré mérxasi, egit’i ü pelewanya xwe, nexş ü nigaré çand, erf ü adeté netewa xwe comerd, reng ü awazé strané  gelé xwe bı germa t’irıcé Rojéva nıt’ırandye ü p’é kubar dıbın. Dirok’a çanda me  «Opérét’a meye netewiye», me dirok’a xwe  lı st’ran ü dilané xweda got’ye ü st’rayeye wek’e “Opéra”. Ev  teybet’mendya gelé meyi ariye. Me  bı stran,  govend ü dilané xweye  kaw ü kubarva  temamya dastana –dirok’a xwe bı akla zaré kurdiyi şirın ü şek’ır got’ye, st’raya, lilandye ü list’ye, ü emé disa bıst’ırén. Ew çanda me xızne ü defina meye, kubarya meye. Me  ew hebüna netewa xweye madi ü menewi  sal ü zemana, roj bı roj, gav bı gav, mısqal bı mısqal daye ser hevdu, bı h’ezara sala  nava avé ü égır, qetılama ü fermanada parast’ye, anye ü gihandiye roja  iro. Lé iro ji  her kurdek’i şirh’elal ü bı şeref gere neku tené dirok’a xweva serbılınd ü kubarbe, lé usa ji   xwe borcdar nask’e,  bona ewé xezina netewi wek’e ronya herdu çe’vé xwe  xweyk’e, wek’e mılkek’i Fiyas (Ziyareti)- k’u mera bıbe Fiyasgeha P’iroz (Ziyaretgeha piroz), ü em wé bıparézın. Gerek’é em wé xeziné- definé zengint’ır bık’ın ü teslimi nıslet’a peyhat’i bık’ın. Me dirok’a xwe lı şık’eft’a, ser beraşa ü qeyayé Xak-Aryaé (Hakaryé-  Mésapot’amiayé) nıvisye. Lé dewr ü zemana neyara ew gencina netewa me talan ü tajan k’ırıne, ü iro ji em ber çavé xwe dıbinın, wek’i néçirvan ü dızé dirok’, çand, huner ü dilana  kurdi  pır’ın. Ewana mırına me dıxwazın,  wek’i p’ışt’i tunekırına me bıbıne miratxuré  ewé  xızne ü defina gelé me.  Dem hat’ye, gere em rast’yé zanıbın ü bınıvisın, wek’i r’é ü dırbé bazırgané çanda xwe dadın, dest’é qaçaxçya ü talankara bıbır’ın.  Metelok’ek’e kurdi  dıbéje; “R’ast’gotın  wek’e zıravé k’ezebé t’ale, lé beré wé jı dımsé ji şirint’ıre’’. Bı gılik’i, neyaré Kurdıstané  riya tunek’ırın ü inkark’ırına gelé kurd  xwera k’ırıne hedef ü xeyal,  armanca siyaset’a netewa xwe.     Xénci turka, e’reba ü farsa usaji, bı teybeti  diroknvisé ermenyaye nıjadperest’, k’u diroka xwe wek h’ekyat, légénd, roman nıvisine, jér’a  şa dıbın, lé diroka me inkar dık’ın.  Eşk’ere dıbe, wek’i ermeni ü turk p’ırsgırék’a kurdada hemfıkrın, hemtıfaq ü hevalbendın. Gelé kurd siyaseta turka baş zane, lé ya ermenya ta van salé dawyé veşart’i ü tam nezelalbü. Van p’énci-şést’ salé dawyé,  mexsüsen p’ışti helweşandına Yeket’ya Sovét’é ü serxwebüna Ermenıst’ané, van bist’ salé dawyé sıfet’é polit’ika ermenyaye neyar hımberi gelé kurd, bızava wéye rızgarya netewi hat’ye eşk’erek’ırıné, vebüye. Ermeni  dınıvisın ü dıbéjın, wek’i ermeni xwedi dirok’a bastanine, Rojhılata Nezik’  mal ü mılké wan büye, xenci ermenya ü wek’e ermenya kese tunebüye. Zargot’ınek’e me kurd dıbéjın:- «Dizé got’ bıné mın zére, hesk’é got’,-lé ez jı ku t’ém». Em kurd ji baş zanın, çık’a ké k’ur’é kéye. Zargot’nek’ me dıbéje:-“Wek’i me hevdu nas nek’ıra, meé seré bavé hevu sond bıxara”.   Nıjadperesté ermenya dirok’a  Kurdst’ané tune ü inkar dıkın, wek’i ew dirok’a xweye sewırandi jı bın şıkberyé derxın. Ew dıfık’ırın, wext’a em bık’arıbın yeqin bık’ın, izbat’ bıkın, k’u kurd Rohılat’a Nézik’da tunebüne, tevi turka hatıne, usane ew dirok’a kurdaye, k’u ermenya xwer’a  nvisiye, wé tu şık’beryé p’éşda neyne, ewé bıbne miratxuré dirok’ ü çanda kurda. Wek’e farsa, çawa farsa dirok’a me bo xwe guhert’ye, dirok’a Arianaé k’ırıne mılké xwe farsa. Lé Ariana ü Parsa (Fars)  hev  cudane, Ariana ne Parsaye – Parsa ji ne Ariyanaye. Wext’a em dıbéjın Ariana- fam dık’ın – dıbéjın İran, lé hela ew h’esab nabe Parsa, lé cıhanéda  nıha  dıpejırinın çawa dirok’a parsa (farsa). Rast’e dirok’nvisé dewleté Avrop’aé ü  R’oavaé dirok’a gelé kurdva mıjül büne, lé tené bona armancé xwe, polit’ik’a     kardarya dewlet’é xwe, bo xat’ré kara dewlet ü netewé xweye  ékspansionist’yé. Ewana bo xat’ré dest’xıst’ına informasiae corbıcor  derbaré  xeyset’, exlaq, erf, adeté ü jiyana gelé kurd, dirok’a gelé kurdva mıjül büne, ku bı asani, hésa kurda bavéjne bıné bandor’a xwe,  welat’é wan talank’ın.  Gerek’é em kurd xwexa van k’émasya ü şaşya diroka xweda serer’ast’k’ın, safik’ırın. Beri her kesi, desp’ék’a sedsalya nozdada (XIX) dirok’nıvisé ermeniye nıjadperest, keşişé wana dirok’a gelé kurd  k’ajovaji k’ırına. Tabya  wan idi em  baş zanın ü bé şık’, wana karé xweyi neqenc kırye, p’ır’ serhat’yé dirok’a me tune k’ırıne, guhart’ıne, xwer’a k’ırıne dirok’.  Beré-berda wana dirok’a gelé me reş k’ırıne, gıli ü gotıné neré ü necayéz derheqa gelé me nıvisine ü  dınıvisın, isafa xwe dışewıt’inın, şer ü şıltaxé neşüşti ü nekelandi davéjne gelé kurd. Gelo netewa ermenira, cınaré meye h’ezaresale r’a dost’i ü bırat’ya gelé kurd ü ermeni nelazıme, wek’i nıjadperest’é wana dut’iretyé, dılsaryé  dık’ıne navbeyna herdu mılat’é cinar? Zemané nıjadperest’yé    çüye, buhuriye, cıhan dıçe berbı  safibüné, aşt’yé ü hevalbendyé. Gereke ewana  ilyüzya, ütopya  seré xwe derxın, dest’ jı   siyaseta tunek’rına  dirok’a gelé kurd bık’şinın, xénci  karé tu zıraré wé nebinın. İro siyasetmedaré ermeni amedene nıgé turka ji bışon, çawa G.Asatryan dınıvise, ew karé wanaye, lé bıra baş zanıbın, wek’i  alyansa wane tevi turka dıji xelqé cinar nibe, ziyané nedıne dost’ya gela. Lé  jı koletyé t’ışt’ dernakeve, turké ji hema rabın léboriné jı wana bıxazın, sücé komk’ujya wana bıgrın st’uyé xwe, béjın amedene her xast’ek’a ermenya bık’ın,  xéra dé ü bavé xwe «Axa xwe» bıdne ermenya. Beré p’éşın ew ne axa tukaye, ne ji  ya ermenyaye, çawa ermeni xwer’a xewnerojk’a dınıvisın ü dınıvisın, xwedyé wé axé gelé  kurde – «Comerdé Rohılata Nézik»,  ew mılet’a, yé ku  çar-p’énc h’ezar sale ser wé axé jiyan dık’e ü xüna xwe dır’éje bo xatıré ewé «Axa  Xak-Arya Fiyas – P’iroz». Bıra ermeni baş zanıbın, wek’i demé ewé siyaset’a İnglis – « Вır’k’e-qırk’e » buhuri, çü, avéd qarxüné bıhara ew cewé siyaset’a geni ü éksp’ansion bıneda şüşt’ıne –“ Wek’e Axora Avginyosé”. Kurd ne ew kurdé beréne, «Jı xewa Hıngoré rabüne, idi h’ışyarın».  Ermenya  dınıvisın, ku kurd bébavın, kese nızane kurd jı ku hat’ıne, bé dirokın, weh’şine, koçerin, rébır ü qaçaxine, qesas ü kok’bıré ermeniyane.  Eva tev  buğdané bé bıngehın, şer ü şıltaxın. Ew dıbéjın wext’a ermeni revyane, çanda xwe, stran ü dilané xwe unda k’ırıne, nava kurdada bir k’ırıne. İro ji bın wé manyéda   nıjadperest’é wana  weke zürya, gena  ket’ına cané gelé kurd, nava çanda stran, gorani, govend, dilané me, k’aji-vaji dık’ın   dıdızın. Nızanım bı çı delili ewana çanda xwe, st’ran ü list’ık’é xwe- nava çanda me kurdada dıgerın, em netewed cudane, exlağé me, erf ü adeté me ne wek’e hevın. Lé çawa ermeni dınıvisı, ü carna ji bı alikarya kurdé meye xwefıroş hew dınıhéri, wa got’i  «nışk’éva nmüné st’rané xwe nava st’rané  meda   peyda dık’ın» ü lé dıbıne xweyi. Ew çawane, çır’a ermeni arşiv ü klisada nıvisaré derbaré  dirok’a xwe dıbinın ü  bı hürgıli dınıvisine, lé çawane, derbaré stran, dilan ü list’k’é  xwe nabinın ü  nenıvisine? Bé şık’, wexta st’ran, list’ık’ ü govendé wana hebüna, wé   yeqin bınıvisyana. Mırov metel dımine, dirok’a  xwe arşivé xweda dıgerın, lé stran, govend ü dılané xwe  nava çanda kurdada dıger’ın?  Roşenbiré ermenyaye bı nav ü bang, yé qedırgran  nıvisine ü mak’ k’ırınen, wek’i  ermenya st’ran, kılam, govend ü dilane xweye netewi çének’rıne, wana bı zımané turki-tatari séwırandıne ü st’ran got’ıne, bı zımané xwe negotıne. Dema iro ji, “wek’e per’anya guré harbüyi bıkevne nava k’eri-süryé p’éz”,  ket’ıne nava çanda  netewa kurd, wek’e malé béxwedi- erf üadet’, kılam, gorani, st’ran, govend ü dilané me dıdızın, xwer’a bır’ dık’ın.   Eger h’et’a van p’aşwext’ya ermeni tené nava çand ü st’rané  k’urmanci ü soranida dıger’yan, lé nıha sırédor gıhişt’ye kurmancé zaza. Jı vır 30 sal beri nıha ermenya dınıvisi, wek’i 18 (h”ijdeh) kelimé (xeberé) ermeni ü zazaki mina hevın, usane zaza bı eslé xweva ermeni bune, kurda ew asimilasya kırıne[1]. Lé dema serva çün, k’u zazaki zaravek’i kurdi – kurmancyi serbıxweye, teybetmendyé wé hene ü bastanterin zaravé kurdiye ( Zerdeşt Péyxember Avésta bı wi zaravi nıvisiye), dest’ p’é k’ırın nıvisin, wek’i ermeni ü zaza cinaré hevdu büne, çanda wana tehsiri ser hevdu kırye, tevi hev büne. Vıra çawa çédıbe? Strané ermenya nava hersé zaravé kurdida- Sorani, Zazaki, Kurmancida hene,  dıbek’u ermeni ji zaravek’i kurdiye, hıneki zéde dür ket’iye? Na, ermeni jı kurda cudane, lé tehsira çanda kurdi ser ermena pırée, haqas mezıne, wana hew tıré ya ermenaye. Çawa em dıbinın ü zanın, xénci kurdi, usa ji nava sazbendya ermenyada mot’iv- qeydé turka, gurca, fars, azera, yünana ü erebada ji hene,  gelo xwedé van netewa teva stran ü list’ık’é ermenya dızine, yané ermenya jı van h’emya hıldaye? Çawa Xaçatür Abovyan dınıvise, ermenya strané xwe çének’ırıne, hema strané biyani ü pır’ani turki-teteri st’rane. Her netew  xwedi teql – ritma sazbendya xweye teybetiye, bı saya- wesila wé tebyetmendyé  sazbendya netewa hevdu cuda dıbe. Naqewıma netewé coda ritmek’e-teqlek’e wek’e hev, yek’cüre, yek’newaxt, çék’ın. Em nava “sazbendya” ermenyada teqıl- r’itmé her netewi dıbinın.  Hün zanın çıra iro ermeni wa eşk’re, bé şerm ü h’eya erışi ser erf ü adet, ü sazbendya kurda dık’ın? Ewana venaşérın, dıbéjın nıha émkan, mecalé kurda tunene nişani cıhané bıdın ü  isbat bık’ın, wek’i ew sazbendya kurdaye. Cıhanéda çawa netewa kurd, usa ji çanda wé nas nak’ın, h’eta ew xwe bıh’esın, em, ermenyé beri wana cıhanéda xwe rék’lam bık’ın. İdi cıhané bawer bık’e ü bıpejırine, wek’i ew sazbendya ermenyaye, idi kurd nık’arın bıbıne xwedyé wé, wé ké bawer bık’e, kese bawer nake, wek’i evan kurdé béwelat, bé dirok’ ü bé çand bık’arıbın sazbendya usa xas ü r’engin çék’ın. Gere em isafa xwe neşawıt’inın, rast’ya Xwedé  béjın, wek’ tecroba ermenya dızina dirok’ ü çanda kurdida pır’–pır’e. Bé henek’ ü laqırdi, iro ermenibı van fıkrava evé siyaseté hıgava çanda kurdada dımeşinın.       Awa mesele:-  Roşenbiré ermenyayi heri mezın, bınyatgozar-h’imdaré zımané ermenyayi cıvak’éyi teze- ‘’Aşxarabar’’, filosof, lékolinere çand ü dirok’é, xwedané romana ermenyaye here hızk’ıriye navdar-«Vérk Hayast’ani»-(Bırina Ermenıst’né), şaér ü nıviskaré nemır- Xaçatür Abovyan sala 1840-i berevoka xweda, cılda h’eyştada derbaré çanda netewa kurda wa dınıvise:-«Çanda kurda-zargot’ına kurda bı gavéd pır’ fıre ü béh’esab gewre  p’éş ket’ye, ew gıhişt’ye péşket’ın ü serdest’ike pır’ gırıng ü  herawa ew dest’anin pır’ berbıçe’vın ü  gewrene, h’ewas ü h’ıjmekarya  mırova t’ine,  mırova metel dıhéle. Her zılamek’i kurd,  jı wi zédet’ır-béht’ır her jınek’e kurd, k’u jı dema dawa diya xwe dıkevın, idi bı ruh’é xweva şaérın.  Ser balin gıhişt’ye wana. Ew şér ü st’rané k’u bı me’rifetya şayirt’yé hev t’inın, mırov bawer nak’e, wek’i netewek’e koçer dık’are wa bı şaert’i bıafrine, bı zarek’i akıl- şirın dimené tebyet’é wa bıneqışine ü awaza lı hev bine, bınıt’rine. Mırova h’eyr ü h’ıjmekar, metel ü zendegırt’i dıhéle»[2]:       We şünda X.Abovyan derheqa çanda ermenyada   bı dılşewat ü xemgini wa dınıvise:     « Bedbextara, ez gereké vıra bıdme kıvşé, weki ermeni, netew-mıleté mıni ermeni lı vé derecé jı kurda pır zéde şunda-paşda maye, nenıhéri wé yeké, weki ewana xwendi büne, çawa té gotıné, wana beré dara roşenbiryé ta’m kırye(xwendi büne-İ.A). Hılbet, saya we xwendıné, ermeni dıkarıbün ber  der ü cinaré xweye bı e’sıl-e’sas -cısné xelqé Asyayé, ü ilahi hımberi cinaré xwe (eşaret’ dık’e kurda–İ.A) pır serbılınd ü fırnaq büna, çünki xwendibün. Lé çanda zargotına meye netewi tune, çünki temamya stran ü zargotına meye netewi hatye çékırıné-gotıné ü nıhaji té séwırandıné-gotıné bı zımané teteri (turk-İ.A.)».( X.Abovyan, disa lı wi ciyi dınıvise)[3].         Lé iro st’ranbéjé kurd bı navé Mıkaé Aslan, wek’e maré tevızi, paşıla mılet’é kurd da germa bü, idi xwe veşére, h’ışyar büye, r’abüye meydané, dıbéje ez ermenime ü nava kılam ü st’rané kurdida yé ermenya dıger’ın. Gelo xwedé ev xwefıroş iro çır’a derketıne meydané? Vıra pırsgırék’ ne dızina st’rané kurdine, meremé nıjadperest’é ermenye ewe, wek’ xénci tunek’ırına dirok’a kurda, çanda kurda ji vala derxın. Nava kurdada xwer’a hevalbenda dıger’ın.Gerek’é em eşk’ere bınıvisın, wek’i tevgırédané navbera  kurd–ermenya vi zemani ji hela hé  tam bıné bandor ü tehsira nıjadperested ermeniye demé buhurida mane. P’ışti tunek’ırın ü talank’ırına dirok’a me, nıha ji   bı qaçaxçit’i érışé   ser çanda netewa kurd dık’ın. Ewana iro tunebina gelé kurd dıxwezın, bı wi meremi, weki bıbne miratxuré  xızne ü defina diroka me, ü xwe isbat’ bık’ın wek’ xwedyé çanda meye  zér’in ü r’engin. Dem ü wext’é wana tunebüye xwera çék’ın, p’ey male dınyaé ketıbün, çawa hertım, vé care ji disa dıxwezın jı me bıçop’inın.        Lé gelo eva tışté büyinéye? Na xér, ez bawerım, weki net ü meremé neqenc ü dıjmıné kurd ü kurdıstané  wé mexseda xwe şa nebe, vé caré jı wé mırazé wané bıqurçmın. Vé cıhanéda kese nema, ku mırna me kurda nexwest, lé bıra  her kes zanıbe, em kurd namrın, mırna me tune. Van 1500 salada dıjmın ü neyara  pır’ cara fermana  rakırın ü kokbırk’ırına gelé me dane, lé şıkır  gelé meyi Ari  her cara ji desté neyara  devé wan xıstye.  Ewana bı her fél ü feni çanda me, stran ü sazbendya me dıdızın, lé  kul ne kule, weki dıbéjın ew yé ermenyane.  Awa mesele, vane wé ber çevay, kese buğdana navéje ermena,  vé dawyé CD – ROM (MRZ)  – 251 deqeyi dıkşine (Jewél kod – My-shop.ru: 363387/25- CD-ROM) bı serecema – «Gundé sazbendya ermenya – strané  şayéye herh xweş» roja 05. 05. 2008 salé deranine ü dırfoşın. Wé CD jı wan 20 stran ü qeyda, 5- strané kurdi ( Oy-oy Nazé, Meli, Nazo, Dilan, Kalo),  ü 2 qeydé  kurdiye zur’né- (Crid ü Koçeri)  kırıne nav wanda, nişan dıdın çawa yé ermeni.     Lı du berevoké mayinda, saléd 2004 ü 2008 bı navé «Gundé muzika cıhane» lı ku 21 strané  rüsi, ükraini, gurci, ermeni ü yehüdi ü CD « Strané rüssi, yehüdi, ükraini, gurci, ermeniye netewiye here baş» amide k’ırıbün,  nava sé strané me kurda  – «Qeşenge yara mın», «Opina»,  ü «Oy-Nazé» danine, ü nıvisine st’rané ermeni. Gelo eva serbılındaya bona van dızek’a, yané robetiye?  Çawa dıkare bıqewıme 5 (pénc) stırané kurdi, bı gotına dengbéjé kurd, bı zımané kurdi, bé şerm ü h’eya, roj nava rojé, lı cıhané bela bıkın, béjın ew  strané  «ermeniye netewi».   Meselek’e mayin; 5- é meha iyüla sala 2006-a bı péla STV-a Rüssiaé, sıh’eta 19:40 bernama «Mir» – (Cıhan) dengbéja ermenya Anüş Arşakyané, wa goti  «strana ermenyaye netewyé» – «Temzere», tam bı reng ü awaza stran- reqasa kurdiye «Tenzere», bı tev-hevkırına gıli-gotıné strané kurdiye cürbıcür dıgot (Jı her straneke kurdi, jı vır, jı wır gıli hıldabü, tev lı hev k’ırıbü).  Kul ne ew kule, serbaré serda, ew mala straneye dıhate wekılandıné, tam bı zımané kurdi dıgot «Ay eman yar dılo can». Lé xüt müzika wéye mayin – straneke kurdiye mayin «Eman dılo» dıstıra ü dıgot «eman dılo». Zımané ermenida «eman dılo»  té welgerandıné- tercumekırıné- «Vay sirts» (Dılo-sirt). Bı gıliki  goti, van strané me raber dıkın çawa «strané ermeni»[4] .   Qelfé, grüp-komé ermenyaye stran-reqasé temamya cıhanéda dıgerın ü konsérta nişan dıdın. Nava  bernama (programmé) wanda bı temami listık-reqasé kurdine bı tehereki qılo-pılo, xılo-xarokıri. Çawa nmun, em béjın list’ık’a – Tenzere (Temzere), Papooré (Pampoorég), Gorani, Govend, Xım-xımé (kümküma), Lürke-lürke (Lorke-lorke), Yarxüşik -(Yar xüşni), kijané béjım, kijané nebéjım. Lé usaji gele  listık ü reqsé me bın navéd “Teen” ü “Halayi” ji téne qulo-plokırıné. [5]       12 iyüla sala 2009-a bı kanala ermeniye Şant-TV konkürs- p’éşvanya (lecbazi) listık-reqasé ermenyaye netewyé dıhate derbaskırıné. Lé nızanım bo çı, lé bıngeha temamya  (programma) wé bernamé  bé qerf, bı temami listık-reqasé me kurdaye  netewi bün – Betalo, Papüré, Tenzere, Neynoké, Şéхané, Berberi, Yarxüşti ü disa gelek leystıké meye mayin. Gelo eva kırıné  robetiye nine, ermeni   şerm, e’yb ü fedi nakın, bı fık’ra mun, wek’i hıne şerma wana hebüya wé ev nenere nek’ırana. Ewana dıfık’ırın, wek’ çanda kurda béxwediye.[6]  24.09.2009 TV-I ermenya temamya bernama xweye stran-listıkéda tam stran ü listıké kurdi nişan dan. İdi em  ecébmayi neminın, ermeni hertım   stran ü lirtıké me dıdın wek’ yé ermeni.  Ermeni İntérnétéda mıqalé başqe-başqe derheqa listık ü reqasada me kurdada dınıvisın, şırove dıkın, lé nabéjın, ku ew yé kurdane. Gelo ew ne  bé exlağyé, gelo şerm nakın, wek’i dınıvisın, ku ew listık-reqasé         ermeniyane. Xéci wé yeké, em çawa nmüne hıldın stranéd kurdiye «Meyro», «Naré» ewana idi xwera kırıne yé «ermeniye netewi».  Hün gışk baş dızanın, weki strana «Meyroké» dengbéja kurdaye h’ızkıri  Meryem-xan dıstré ü ew strana sertacek’e  st’rané kurdiye. Meryem-xan bo her kurdeki wek hori fiyase (ziyaretiye). Radyoya yerevaneye kurdi ew strana  Meryem-xané méjda jı ber Radioya Beğdaéye beşka kurdi qeyt kırıbü. Wé stıranéda té gotıné – Keç Meyroka H’ekaki lélım-lé-lé Meyro. Bı st’rané em pé dıh’esın, wek’i Meyro eslé xweva eşira h’ek’ak’aye, lé gelo  qebila ermeniyaye  H’ekakiya heye? Naxér, tune. Ne eşir, neji eşiret’i nava cıvak’a ermenda tunebüye. Çünki st’rané me gıli bı gıli dıdızın ü dıst’ırén. Meseleke pır’ bark’éş ewe, weki wana strana dengbéjé kurdayi h’ızk’ıri  Şvané Perwar  «Welat çıqas xweş ü rınde» dızine ü   navé wé danine «Fidayi»- (Yané- Fedayi) hema xebera fidayi bı xwe  ne ermekiye, kurdiye ü ewana usaji manya wé, fıkra wé xeberé ji rast’ nızanın.  Disa strana Şıvane dıné ji-“Kine em” dızine, nave wé guhart’ın, danine – “Hayénk ménk”- yané “em fılene-ermenıne”.  Van dızek’a  qet’ hema notake wé ji neguhartıne, bıra hema not’ak’e wé neguhart’ana.     K’ompozitoré ermenya nav ü deng Komitas strane ermenyaye “Klisa” not’a dık’e, wéra tevayi sézde(13) strané kurd dıke nota- “Qendilé Sıyapüş”, “Leyl ü Mecnün”, “Canbeli”, “ H’esen ağa”, “ Mirze ağa”, “Khulleg Gıaro”-(Ker’ü Kulık’), “Mamzin”-(Mem ü Zin), “Dwréşé Avdi”, “Sewhadji”(Séva H’aco), “H’emedé Şengé”, “Hamé Müsé”, “Seyran”. Sıt’rané kurdiye bı dest’nıvisa K’omitas   pır’ın, lé ermena veşart’ne, nahélın dest’é kurda lékeve.  Komıt’s disértasya xweye – “Hunermendé Müzik’é“ Parizéda xwey dık’e saya  not’akırına van sézde st’rané kurdie jorgot’i. Lé K’omitâs venaşére, dıbéje, wek’i ew st’rané kurdine.     Gelé kurd emeké Komit’as bir nake, qedrek’ pır’ dıdıne wi. Bé şık’beri, eger wext’a st’rané ermenya nava kurdada hebüna, Komit’asé hetmenn bıgota ü bınıvisya, wek’i strané ermenya nava kurdada henh, yané tehsira strané ermeni ser strané kurdi hene. Qet’ na, wé X.Abovyané bınıvisya,  weki st’rane ermenya nava kurdada hene,  k’u ermeni bı zımané kurdi dıstırén, çünki ewi zargotına kurdi ü ermeni baş zanıbye. Lé Abovyan bı dılşewat’ dınıvise, weki ermenya st’rané netewi bı zımané ermeni çének’ırıne, wana bı turki-teteri st’rane. Ne t’ışt’ek’i mesqereye, weki Abovyan mırovek’i haqas zane, k’u  temamya zaravé  ermenya gihandye hevdu, ü bı van zarava  zımané ermenyayi iro, k’u ermeni dıaxıvın, bı navé “Aşxarabar” – yané zımané cıhana ermeny, béqısür çék’ırye. Gelo xwedé   ev mırové hewqas zane wé nızanıbüya, wek’i st’rané ermenya nava kurdada hene? Na, tené yé wek’e Mikaél Aslané k’u büye –Aslanyan  wek’i iro rabüye ü büye p’ısp’or ü xiret’kéşé st’rané ermenya, dıbéje strané ermenya nava st’rané gelé kurd da hene? Mesele; şayiré ermenya Hovanés Şirazda, wext’a  p’oéma- dast’ana meye “Xeca Zer ü Siyabendé Sılivi” welger’andye ser zımané ermeni, ü dınıvise, wek’i Siybendé Sılivi – ermeniye ü navé wiji dat’ine Siyamento. Siybend navé kurdiyi h’lal ü zelale- Ziya-Bend (Ziya-h’üt’a, ejdeha bend dık’e) çawa em dıbéjın Canpolad, (bı manya Cané wi Polate, bı héze, nemıre). Navé  Slıvi ji navé malbet- eşira kurdiye. Gelo eva dızin nine? Lé em çawa navk’ın? Lé pır’ ecébe, weki ermenya çanda xwe nava kurdada bir k’ırye, unda k’ırye, ü p’ışt’i haqas sala ü zemana  nışk’éva nava st’rané kurda, bı saya seré Mikaél Aslané -Aslanyan st’rané xwe dıbinın, peyda dıkın. Çawa me lı jor nıvisi, X. Abovyan, k’u ermeni wi qebül dık’ın – dıpejırinın  wek’e bınyatgozaré zıman ermeni, şadé çanda kurda ü ermenyayi sedsalya nozdeha (XIX)  dınıvis- “ Efsüs mıleté mıni  ermeni wek’e kurda nebün, çanda netewi çének’rın, wana bı teteri dıstıran”.[7] Yané gelo Mıkaél Aslan tevi ermena peyman gırédaye, st’rané me bıjbére ü bırfoşe wan? Ew st’rana, yéd k’u  zemané xweda X.Abovyan ü K’omit’as neditıbün?       Le iro ermenik’i  bı navé Artak Vartanyan, p’ışt’i sed ü pénci sali, dıçe Dersımé, Wané, Müşé, Bıtlisé, Amedé ü nışk’éva rast’i perçé st’ran ü dilané ermeni t’én, dıbine. İro  nava ermenyada Artaké pır’ın, dora çanda kurda dızıvır’ın, wek’e r’üvyé p’üngalé mırişk’a dışélinın. Artak bı alikarya Mıkaél Aslan (Aslanyan, çawa ermeni dınıvisın)  st’rané k’u ermenya wext’é rev ü bezé guva “unda kırıbün” nava kurdada dıbinın. Çır’a st’ıran ü dilan wek’e  zér’ ü zivbü, ku ermenya bıné kulik’ada veşart’ıbün, çübün, bı wé gumané, dema veger’andıné bıkolın, disa derxın?    Ansambla ermenyaye sazbendyé bı navé “Akünk” – (Serek’ani) wext’é ger’a xweye lı Müşé çend CD strané Şvané Perwer kırine ü nışk’éva CD-éda strana  “Zembilfıroş” dıbinın.  A.Vartanyan dınıvise, weki “Zembilfıroş” ji ya meye.   Gelo xwedé Şıvané Perwer zane, wek’ bı  serkéşya Mikael Aslan-Aslanyan,  A.Vartanyan dınıvise strana-dast’ana kurdaye “Zembilfıroş” ya ermeniyaye. Bıra hela hunermendé meyi héja Şvan Perwar jı wi Mikaeli bıp’ırsya, k’u büye Komitas-Kolümbosé ermenyaye, r’é ü r’ébazé peydak’ırına st’rané ermenyaye undabüyi zane, şerezayé, r’ézané wane, ka bıra béje, çıka çawa ewi “Zembilfıroş” jı ermenya dızye, k’u iro ji ev  A.Vartanyané dınıvise, k’u “Zembilfıroş” ya ermeniyaye, Şvan Perwer dızye. Ew dınıvise, wek’i Taronéda ji “Zembilfıroş” zanıbüne[8]. Başe, çawa k’u ev A.Vartanyan xwexa şadet’yé dıde, tehsira çanda kurdi  Taroné ü her deveré ermenya lé jiyan k’ırıne, hebüye, ü lı her deveré Kurdıstané ji ermenya st’rané kurdi  st’rane. Lé ew naé wé methé- manyéi, k’u Taronéda “ Zembilfıroş” st’ran got’ıne, wek’i usane ew ya ermeniye. Ev Vartanyana carek’é çüye Kurdıst’ané, çı çavé wi p’éketye, durufé  ü duruşma ermenit’yé hat’ye ber çeva, lé ku pır’ cara bıçya Kurdıst’ané, wé temamya kurda ji bık’ıra ermeni.          Gelo ev got’ınéd vi filasofé ermenyi X,Abovyané nemır ké dık’are talan bıke? Ev   nıvisaré X.Abovyan wek’e şüré şeşfer’aş dılé  nıjadperesta vejendye, tu melh’emé   nekewine. Ev rast’ik’e, k’u ev got’néd  wi hınek’ar’a büne gul,  lé hınek’ara ji bune  derd ü kul. Tu şıkberi tunine, ü gereké bé gotıné, weki ev dızek’a neku tené dest jı vé prosésa dızin – talana-tajana çanda netewa kurdi nakşinın, lé mıxabın wana tıré çanda kura ü Kurdstané mirat’e ü béxayi maye, ü ewana ji  wek’ keftara -şakala dadıdne  çanda me, her aliyi dırevinın. Eme çıqas şerm ü h’eya xweda  bédeng dıminın, xwe k’er dıkın,  evan béşerefa wé hewqas har ü béar dıbın.  Bı van  serhatéyava eşk’ere dıbe, wek’i ermeni siyasetek’e bı stratéji ü tak’t’ik’a pır’ bı teloke dıji gelé kurd  dımeşinın.     Mesele: – ermeni çır’a dınıvisın:- ’’Kurd ne jı mésapotamiaéne, çanda wana tune, koçerın, wehşın….’’. İdi çı ma? Tené dımine  çanda kurda, zargotına wana, stran, listık-reqasa-dilana kurda, weki wana ji desté kurda derxın, béjın yé ermenyane, idi kurd rüt ü ola dıbın, tışteki wan namine.  Bı vi awayi kurdé Mésapotamiaéda bépar bımine, wek wehşa, axa kurda nine, jı ku hat’ıne, çawa ermeni dınıvisın, bıra her’ın wıra.  Temam, ké extyari daye kurda ser axa wa got’i “ermenya” kurdıst’an   avak’e.  Nıha probléma here serek’e bona ermenya ewe, k’u bı çı fél ü fena, bı çı r’ébaza  çand, huner, erf ü edeté kurda  bıdıze ü zeft’k’e. Bı vi awayi ermeni list’ık’e kurdi lı ser ast’a huneryé nüjen dık’ın, dıgıhinıne ser sehna çawa p’r’ofésional. Lé gelo mılet’é ermeni ji zane, yané dık’are van list’ık’é kurdi bılize? Na,-xér, nık’are, ü pır’anya ermenya neji dıxweze van list’ık’é kurdi bılize. Pıranya dızé müzik’a kurdi alik’iva bı armanca ék’onomi vi karé qlérva mıjül dıbın, alyé mayin, nıjadperesté ermeni ji xwer’a bı kar t’inın, wek’i müzik’a kurdi xwer’a hıldın, bık’ın ya ermenya, çünki t’ışt’ek’i wana tune. Ermeni  tımé meşxül büne bona hebüné bıdın ser hevdu, tucari k’ırıne, senetva mıjül büne. Dema çék’ırına sazbendyé nemaye, xénci wé yek’é ewana k’émr’eqem büne nava kurdada jiyan k’ırıne, kurda téra xwe ji, téra wan ji kılam ü dılan amide kırıne. Ermeny nek’u tené kurdi st’ran dıgotın, lé usaji ser mıriyé xwe bı kurdi nıvat’ıne. H’et’ani dawya sedsalya bist’an ji ermenyé sasüni ser mıryé xwe bı kurdi dınıvatın. Ermenyé k’u lı Gurcıst’ané jiyan dık’ırın, ser cınazéa bı meyé mıqamé azerya ü gurciya lédıxıst’ın.      T’ışt’ek’i pır’ ecib ü ğeribe, pır’ barkéşe, ku eger ermenia h’et’a van p’aşwext’ya nava   st’rané kurmancida st’rané xwe, dilané xwe dıgeryan, lé nıha sıré-dur gıhişt’ye kurdé  zaza. Çıra nıha xwe avit’ne h’eméz-berdıla zaza?   Hılbet’ iro ji hene zaza, wek’i xwe kurd nah’esıbinın, dıbéjın em zazane, yané ji hene kurdé ezdayi – zardeşt’i (ézdyé nezan, nexwendi, yén kole), ku dıbéjın ne kurdın, em ézdine. Lé eger  kurdek’i ézdi r’a,  ewé ku dıbéje ne kurde, başt’re dé ü bavé wi béhurmet’ bık’i, nek’u  jér’a  béji  t’u fıleyi, yané ermeniyi. Lé hene “dirok’nıvisé” ermeni hene, dınıvisın, wek’i  fılan-fst’an eşiré kurd ermeni büne, qulıbine, bı wé manyé, ku gıva   lema r’eqema wana kém büye. Lé ew fam nak’ın, wek’i bı van gotın ü nıvisaré xweva idi ewana kurda béhurmet dık’ın.   Ew  got’ıné wi awayi  kurdé ézdi xwer’a h’esab  dık’ın béhurmet’ya here mezın  ü necaezın.     Ermenya lı hev nehat, nık’arıbün ézdiya ü zaza bık’ıne ermeni-fıle, nıha dıxwezın bı çı t’eheri hebe stran ü dilané wana bık’e ya ermenya       Dirokzana ermeni- V. Ar’akélova dınıvise; “Rast’e, kurd ü ézdi bı zımanek’i dıaxıvın, lé ne mılet’ek’ın, netewé başqne-cudane”[9].  Mırovek’e  jın  ü hewqas bat’l ü telaqr’şbe, hewqas  béexlağbe, nakeve mejé mırov. Ew çewane, ew “ermenyé”, k’u wanr’a dıbéjı –“Hemşéni”, bı diné xwe musulmanın, zımané wan jı zımané ermenya pır düre, wext’é axıft’ıné qet’ hevdu fem ji nak’ın, ermeni dınıvisın ü dıbéjın, k’u hemşéni ermenine,  lé ku kurdé ézdi, bı xüna xwe, dine kal ü bavé xweva çendi-çend h’ezar sale Ezdayine, kurdé herh  xalısınne, bınegeha kurd ü  Kurdst’anéne, zaravé zazaki ji, k’u bıngeha zımané kurdiye bastaniye, ermeni dıbéjın ne kurdın.  Çıra Arakélova vé yek’é nızane? Zef  r’ınd ji zane, lé çawa ew dınıvise, yek’t’ya netewa kurd ne anegori kara netewa ermenyaye.      Arakélova dınıvise:- “Em herémek’e pır  tehlok’e ü zehmet’da jiyan dık’ın. Tené lékoliné  temamya faktora, bı hürgıli ü herali nask’ırına netewéd cinar xwe em dıkarın béqezyabüna netewa xwe bıparézın ü béxof bık’e. Xénci r’é ü r’ébazé corbıcor, kafédra me mılet’éd iraniye bıçük’va ji mıjül dıbe.  Em bı xısüsi serhat’ya zazava  ji mıjül dıbın. Zanıst’yé derbaréé netewa zaza mer’a lazımın bo xat’ıré kara siyaset’a meye netewi. Sedsalya XI zaza jı Başüré K’asp’yé (derya Xezeré) koçberi Bılındciyé çiyaé Ermenıst’ana  bün. Pır’ ecébe, weki zaza xwexa ola şiyne, lé jı ermenya pır’ erf ü adeté olı, merifet’a ü zanıst’ü jı ermenya xwera gırt’ıne ü himbüne. Ev mılet’é irani, k’u reqema wan wek’e p’énc millionaye, nıha  merkeza Turkyaé (Anatolya) jiyan dık’ıe, ne tené bona meremé ulm-zanıst’ye, lé usa ji bona kara siyasia Ermenıst’ané  mera lazımın. Ev mılet’a mer’a pır’ mohéme-ferze bo xat’ıré fak’toré étnop’olit’ik’aé (encamé serdest’ya P’olit’ik’a ermenyaye netewi) ü fak’t’oré serket’ına béqzyabüna netewa me” [10].       Bı çı nét’ ü merem ev  sıyasetmedaré ermeniye tuxumperest kara xweye netewi dıbinın nava jı hev qet’andın,  başqek’ırın ü hevdu belak’ırına gelé kurd? Arakélova dıbéje ézdi ü zaza haqas wext’ lazımi mene, h’eta em p’ır’sgırék’é netewa xwe safi bık’ın, wé şünda, çawa dıbéjın;-“gor’ ne bavé wan”.  Taw ü tébé gırt’ye ermenya, wek’i kurdé r’ızgar bıbe, netewek’e mezın ü qehremane ü wé dewlet’k’e bı héz ü zor avak’e. Dıfık’ırın, wé demé idi ew nık’arın besa axé jı kurda bık’ın. Bı fık’ra wé, eger siyasetmedaré ermenya bık’rıbın kurdé ézdi ü zaza bıxap’inın, bı kurdé musulman bık’ın dıjmın, jı wana dürxın, bı vi awayi ermeni kurdé ézdi ü zazar’a tevayi dıji kurdé musulman derkevın. Van feqiré béçare çend ézdi ü zazaé gur’iye net’ışt’ok’  r’ex xwe xıst’ıne, wana tıré ewe, gelé kurd xıt’ımi. İro bı h’ezara kurdé ézdi ü zaza serkéşa şor’ışa – bızava netewa kurdıst’ané dıkın.  Kurdé ézdi ü zaza carek’é xap’yane, ew zemana ji buhurin, cara dudya wé neéne xap’andıné. Her kurdek’i welat’paréz tıfaqa netewyé seré xwe zédet’ır dıgre, male xwe, cane xwe ü sere xwe dane wé bızavé, bı h’ezara zaza ü ézdi büne şıh’idé doza netewa xweye Piroz.  Eşir- bavé eşiréye. Bıra kese gumana xwe nede ser wé yek’é, k’u bın tehsira islaméda kurdé musulman hıne k’émasi ü şaşi berdane, ü neyaré gelé me wé bı ewé manyé bık’arıbın ézdya ü elawya bıxap’inın, xwer’a bık’ne noker. Fak’tora siyaseta netewa ermen vé p’ır’gırék’éda ewe, k’u ézdya ü zaza bona armancé xwe bıkar bine. Turka ji nava plané xweye  zeft’ek’çityéda kurd bıkar t’anin, h’et’a xwera  dewlet  ava kırın. Lé ew dema buhurine. Qet bıra ermeni şaişé nekşinın, r’ema dılé gelé kurd deryaye, hürek’a wé fıreye,  gelé kurd ü ermeni k’émani du h’ezar p’éncsed sali rex hev jiyanek’e bırat’i ü dostani derbas k’ırıne, k’u dur’ü, geveze ü bébav jı  navbeyna wana derkevın, herdu netew dis dık’arın du h’ezar p’encsed sali ji tevayi bıjin, tené bıra dızya me nek’ın.    Bı vi awayi tuxumperest’yé  çevé hıne “roşenbiré” vi mılet’i kor k’ırıne, wek’i  temya dıdıne  dewleta  xwe politika  tunekırın, inkark’ırın ü şélandına   gelé kurd bımeşine.  Xanım Arakélova ü hevalbendé wé eşk’ere dıbéje- “ Eger me beri kurda neda, jı Ermenıst’ané dernexıst’a, k’u  ézdi  ji  me jı kurdit’yé dür nexıst’a-hev neqet’anda, dut’iret’i nek’ıra navbeyna   ézdi ü musulmana,  pırsgırék’a kurda Ermenıst’anéda  hılnedıhat’, wé disa bıma, wé seré em béşanad, bıbüya bela,  em mecbür bün wé p’ırsgırék’éra r’übırü bımana.” [11]        Mırové bé exlağ tıré her kes bé exlağe. Zargot’nek’e me kurdaye bona vé demé baş heye;“Dıza tıré teve dızın,  béşerfa tıré  teve beşerfın”. Gelo rast’i hınek’ dıfık’ırın ü bawer dık’ın, wek’i dıkarın xüna netewek’i hevdu başqe bık’ın?     Ermeni çır’a dıbéjın, wek’i kurd Ermenıstanéda tunene, idi p’ırsgırék’é wan ji wé tunebe? Serok’weziré Turkyaé  Erdoğan ji dıbéje;-“Wek’i em nefık’ırın, ü nebéjın kurd hene, usane p’ır’sgırék’a kurda wé Turkyaéda tunebe”[12]. Bı fık’ra ermenya ézdiyé  Ermenıstané ne t’ışt’ekın-  «Ne ewrın deng wan   deré,  neji bane bin jı wan bé», hebün- tunebüna wana yek’e, nava demek’i kurt’da wé bıh’elinın.  Ermena xwer’a  netewa teze çék’ırye, lé tu tu mecal ü extyarya netewi nadıne wan ézdyé xwe. Dıbéjın dengé xwe bıbır’ın, ew feqira ji tır’sa bızdyane, dıbéjın, tek dest’ nedıne me. Mesele ké extyari daye ermena bıkevne nava karé mıleté me, ew qıraré derxın, çıkéa  çı mılet’ın? Yané ew me pır’ h’ız dık’ın, bo wi xat’ıri? Na xér, ewana dıxwezın bıbın xwedyé çanda netewa gelé me. P’ışt’i bıryara P’arlment’a xwe ermena idi tam eşk’ere érışi ser çanda me, stran ü dilané me k’ırın. Şedetéiya wé érışé evın;- a)-  dirok’a me”dızine, B) “Eyda- Cejna Xıdır-nebi”, “Dewat’ ü xélya kurdi”, “govend, dilan ü st’rané kurdi”. Van ermenya  cejna  “K’uloça”  sersalya me dızin”,   moriya “Beraté”dızine. Evan temam erf ü adeté diné ézdine. Ermen p’ılan k’ırıne, züt’ırek’é ézdiyé bıh’elın, ev erf ü adeté delale h’ezarsaleé mer’a mirate bıminın. Çünki tu erf ü adeté wan belengaza tunebüne, her t’ışt’ dızine.   Hewar,  Sed – Hewar, wé çawabe halé me, ermena me dışélinın.       Xatün Arakélova bı van fık’ır ü got’ıné xweva, r’amané nıjadperesté ermeni eşk’ere dık’e, wek’i  hela beri helweşandına Yek’et’ya Sovyét’é wana qırar k’ırıbün    p’ırsgırék’a kurda bı komk’ujyé safike, ger ewji nebü bı dest’i zoré kurda jı Ermenıst’ané derxın. P’ışt’i derxıst’ına kurdé musulman, pır’anya ézdya ji Ermenıst’ané  koç ü bar k’ırın,   kışyane Rüssiaé. İro tené wek’e bist’ h’ezar ézdi ü musulmané jı Ermenıst’ané  gond ü şeheré qeza K’ırasnodar Rüssiaé jiyanek’e bırat’iyé, bı rümet’ tevayi dıjin, ser şin ü şahyé hevın, bı gılik’i- lezet’a bırat’yé  hevdu dıbinın. Guhé wana seqır’iye, idi t’an ü nıçé wan nıjadperest’a nabıhén. Zargot’ınek’e kurdi heye;-“Dıbéjın, wek’i geveze nibı, gur ü berxé tevayi bıger’yana”. İro tu p’ırsgrék navbeyna  kurdé ézdi ü musulmanda tune, tené bırat’i ü şirinayi heye. Hılbet’  mırové nepak lı vırji hene, lé kurd ne ew kurdé beréne, şık’ır pıranyé fem kırye, wek’i- “Şüré şeref ü  namüsa  netewi gerek’e féza şüré din ü imanéda bé gırédané, mılet’ heye, qulbeye”.     Gelo çır’a naha ermenya bı herdu dest’a pésira ézdya ü elawya gırtıne ü bernadın?  Got’ınek’e ermenya heye:-“Mot’ik’-mot’ik’é anüm”- yané (hédi-hédi xwe wanva dızelıqıne)? Ya yek’é ewe, k’u ermeni nava cinaré dor ü beré xwe (k’oalisyaé) hevalbenda bona menfyet’é xwe dıgere, dıxwezın:   dema lazım  wana dıjberi kurdé musulman bı kar bine. Hela Kurdıstan rızgar nebüye, ida taw- tébé ermenya gırt’ye, dıxazın koalicya ermenya-turka-ézdya-zaza alt’érnativ dıj kurd ü kurdıst’né çék’ın. Hema merem ü daxaza G.Asatryan vé yek’édane,  ew dınıvise:”  ;-«Gereke, em   binın ber cava, wek’i Turkya iro dewlet’ek’e tam hevgırt’iye, dıxaze  bıkeve nava Yek’et’ya Avrop’aé, em dık’arın tevi wé bıkevıne nava tékılya. Lé kurd cıvak’ek’e  bé terze, nezane ü netevgere ü dıji ermenyaye. Eva tam rast’ik’e, bıra tu kes xwe nexap’ine ü xewnrojk’a nebin,  yané xwe dılbarst’an nebine»[13].    İro siyasetmedaré ermen ser wé fık’réne, wek’i  béhtıre, wexta   dewlet’a Turkyaé parçe neb,  zü-dıreng turké mecbüri  komk’ujya ermenya nask’ın. Ermeni wé gumanéne, wek’i  wé şünda wé axa “Ermenıst’ana Rojava” bıstinın. Lé eger dewlet’a kurda bé avak’ırıné,  kurd nadın, çünki ew axa gelé kurde. Ermeni eşk’ere dınıvisın, wek’ eger şerek’i wana hebe bona wé axé, wé kurdar’a şer’ bık’ın.  Nıha ewana  safik’ırına p’ırsgırék’é  we yek’éda dıbının, k’u kurda pire-pire bık’ın, nehelın bıbın yek’, ku dewlet’é çék’ın.  Ser wé axé iro   bist’up’énc- si (25-30) million kurd dıjin, wext’a ew  béne qet’-qetik’ırıné,  gumana çébüna dewleta kurda wé  kémbe.  Wé şünda, çawa ermeni dınıvisın, gıva p’énc million zazaé  “ermenıne” (çünki h’ijdeh (18) xeber-kelemé wana hev dıgrın), wé hédi-hédi mejüyé wana bışon,  bık’ın ermeni, p’ırsgrék’a ézdiya ji ermenya “safi” k’ıriyie, bı qırara P’arlamént’oa xwe, wana ézdi idi jı kurdit’yé derxıstıne.  Bı wi awayi hejmara ermenya wé bıgıhije 10-11 milliona( 5-mil/zaza + 2-3-mil/ermen+ 2-mil/ézdi = 10- mil) ewé “Ermenıstana Mezın” çék’ın. Çawa turk dıxwezın Türana mezın avak’ın.    Bona bıgıhijne armanca xwe, ewana nava zıncira hevgırt’na netewa kurd da xeleqa here r’ızyayi dıgerın. E’mısaré wana nava “roşenbiré”  ézdi ü zaza dıger’ın, zanın  lı ku dıgerın, ké bıgerın ü çı bıger’ın ü r’açev  bık’ın, bavéjna telık’a xwe.  Gava ermenaye  p’éşyé – érışa ser kurdé ézdibü,  dut’iret’i k’ırıne navé,  bı dest’i hınek’ nezana érışi roşenbiré  xwe k’ırın, ku çır’a dıb’jın em kurdın. Ev ézdiyé béçare ji dıfık’ırın, wek’ ermeni lı her dera dınıvisın ü dıbéjın kurdé musulman em qır’ kırıne, nıha em béjın em kurdın, ermenya me bıbıne dıjmın, fermana me rak’ın. Wé  demé payé pır’é r’oşenbiré kurdé ézdiye welatparéz jı Ermenst’ané derket’ın.  Nıha Ermenıstanéda 15-20 hezar kurdé ézdi mane, çawa netewa – “E’zdiyé ermenya”. İé çawa netew, tu t’ışt’ek’i wani netewyé  tunine, ermenya nedané ü neji wé bıdıné. Wé şünda émisaré ermena nava   ézdi ü zazaé nezane, k’aryérist’,  dılmayi,  r’évanşist ü xwfıroş dıger’ın, mejyé wan dışon, hınek’a bı pera dıkır’ın, davéjıne  çema xwe, telık’a xwe, yé nezan ji kurtan dıavejne ser p’ışt’a wana, kéfa xwer’a dajon.  Ermeni zanın, wek’i dewlet’a osmanyé bın tehsira fanat’izm islamé kurdé musulmane nezane, nebilan, serh’ışk’  r’arüyi xelqé elawi ü ézdi k’ırıbün,  pır’  éşandındıbün, şélandındıbün, xeza ü ceza k’ırıbün. Ewana baş zane, wek’i dılmayinek’e navbeyna xwexatya gelé kurdda pır’  kinkéşe ü pır’ zor ü zehmet’hyee ü dıxazın vé dılmayiné bona kara xwe bıkar binın. R’ast’e, wek’i h’eta roja  iro ji nava kurdé musulmanda kesayet’yé fanat’ik’ disa ji  hene, lé ew idi nık’arın rolek’e gırıng bılizın.   Ermeni evé kémasyé bı t’ak’t’ik’ kar t’inın, wek’i elawya ü ézdya bıkşinıne bın bandora xwe, bona kar ü menfiyet’é   netewa xwe. İro dıbéjın dost’ın, lé wext’a gıhiştın armanca xwe,  we bık’ıne post.  Şiret’eke me kurdaye pır baş heye, dıbéjın: – “Kese bona xéré venak’e deré Déré”, yané- “R’ü dıbe bıhust, dışmın nabe dost”.   Naha ermeni   taktika bı  siyasi reşkırın ü izolek’ırına gelé kurd ü sıyaset’a talank’ırın ü vala derxıst’na dirok’ ü çanda netewa kurd tevayi dımeşinın. Ewana mılekiva diroka Kurdst’ané r’eş dıkın, dınıvisın, weki kurd wehşın, koçerın, ne jı Mésapot’amyaéne,  wér’a tevayi çanda me, st’ran, govend ü dilané me dıdızın.     Van bist’  salé dawyé ermeni pır’ komé lıst’k’ ü st’rana   amede k’ırıne lı ser bıngeha  list’k’ , dilan ü strané  kurdi ü  bername- p’rogrammé televizyonéye teybetida dıweşinın , CD –bı st’rané kurdi derdıxın ü herçar qulbé cıhané bela dık’ın ü dırfoşın, dınıvisın, wek’i   govend ü dilané  ermenine. Eva  6-7 salın  émisaré ermenya gera xweye nava kurdé zaza gumreh kırıne. Awa mesele: Ermenyé bı navé Artak Vartanyan jı şeheré Erevané “İntérnét saytéda” dınıvise- “Ez çüme Müşé, ez mat’mayi mam, çıqas mırové rengé wana vekıri- spi hebün, por’é seré wan zerin, şıbét’a ermenya bün”.[14]     Naé famk’ırıné wek’i ev Artak Vartanyan derheqa kijan ermenyada dıbéje. Eger got’na wi derheqa wan ermenyé rast’idane, bıra baş zanıbe, wek’i ew  ermeni ne Hayın (çawa ermeniya xwe nav dık’ın-hay). Hay ü Ermen netewé cudane. Vıra ne haqas zehmete, ku mırov  fam  bıke, ew hayé (wa got’i- ermeni), k’u xwexa dıbéjın net’ewa wana Haye ü welat’é wana  Hayastane, derheqa kijanada Gétodot’ dınıvise: “Bınatara derya Reş” netewek’e bıçük’- kémr’eqem jıyan dıke- kıjanar’a dıbéjın Xayas (Hayas). Lé  ermeni r’ast’ bı esıl Ariya büne, bo wé ji wanara gotıne (Arameni) Aria-mén, yané mırové Ari.  Hayi (ermeni) dınıvısın, wek’i ermeni rengvekıri-sp’i büne, bejnbılınd büne, müyé seré wana zerin büne, çavé wana şin ü süt’ büne. Lé iro em dıbinın, hayi- ermeniyé iro r’eş-qemeriye- şin ledıxın,  bejnéda k’ının-hürın, por’-müyé wana qıj-r’eşın, çevreşe zeytüniın. Hema bı got’na haya(ermenyé iro) merıv fam dık’e, k’u bı r’ast’yé  hayi  ü ermeni sedi-sed, bı durufé biolojik’i ü fiziolojik’i hevdu cuda dıbın, netewé başqe-başqene. .   Eger ev ermenyé r’engvek’ıri ermeni büne, lé ev   ermenyé iroye r’eşık çı mılet’ın? Eva disa wé fık’ré mak! dık’e, isbat’ dık’e, wek’i mılet’é hayi ne ermenine, lé ser mirata ermenya rünışt’ıne. Eva – haya -ermenyé iro diroka wan kurda-ariya xwera hıldane k’ırıne dirok’.  Çawa iro st’ran ü dilané me dıdızın. Wé şünda ew dınıvise, wek’i paé pır’é  gelé Müşé bı eslé xweva hayın (yané ermenın), xwe vedışérın, büne kurdé musulman. Wé şünda dınıvise, bı hezara malbeté padışah ü ağayé ermenya qulıbine, büne kurd. Merıv dıfıkıre, Xwedéyo, ev ermeni xwexa h’evık’ek’ büne, lé gışk’ padışah, ağa ü beg büne, ü padşat’i, ağa, begt’iya ké k’ırıne, xulamé wana gelo kébün. Got’ınek’e fılaye baş heye, dıbéjın;- “ Ov э тésél- hayic tagavor, krdic kamavor”, nıha bı kurdi-“ Ké dit’ye fıl ü padışah, ü kurdé k’u bı razedıliya xwe here şér’-cengé, kesi nedit’ye”.  Psixoloja mılet’é –hay (ermenya) pır ecibe. Mesele, еw kurdé ézdi, ku islam qebul nek’ırıne, derbaréyé wanda  dınıvisın, wek’i ew ne kurdın, mıleté ézdiye, lé ew hayé(ermenyé) k’u mısulmani qebül k’ırıne –Hamşénya, h’esab dık’ın hayi,  dıbéjın ermenıne.   Ermen dıger’n jı dirok’ ü çanda netewé cinara her tışt’é baş hıldın, zeftk’ın, béjın yé meye. Her çı  başe, yé wane, netewé mayin net’ışt’ek’ın, h’aşa, ker xesandıne.  Wé şünda ew A. Vartanyan dınıvise, wek’i dema kurde Dérsımé, Müşé derbaré ermenyada dıaxıvun,  béşerm tené  zér ü zivé ermenya bir tinın. Ew dınıvise, wek’i netewa kurd sücdaré qetlama ermene (hayaye).  Lé ew émisara çıra qet’ bo wé yek’é nafık’ıre, çık’ ew zér’ ü ziva  ermenya jı kijan mılet’i  ü bı çı şık’li berev dık’ırın ü dıdane ser hevdu?  Dıbek’u nava deşt ü zevya bı gezya berev dıkırın? Ez laéq nabinım ser van got’ıné wi pır’ bıaxıvım.  Ew wé şünda dınıvise “Alayé Hemidyé” qaçax ü sücdar  bavpire van kurdé irone, ü ev nebyé wan qaçaxa  bı çı t’eheri van  k’al ü bavé xweye  qetılkaré mılet’é ermeni bir t’inın,  gerek’é ewji xwe  gunekar bıbinın?       Wé şünda ew dınıvis, wek’i rasti ermenyé hamşéni bı navé Hikmét Akçiçek ü  Dérsımi Mikayél Aslan hat’ye. Çawa ew dınıvise, navé Mikaél  Aslani rast’ – Mikaél Aslanyane, bı eslé xwe fıleye-ermene. Ewana  hevalbendé xweréa tevayi  ev çend salın ser proja “ St’rané ermenyé Dersıméye netewi” kar dıkın. Mikael Aslan-Aslanyan got’ye ew k’ompozitore, ü dıxaze bıbe K’omit’asé ermenyayi duda. Ew jı Mikaél Aslan-Aslanyan dıp’ır’se: “Armanca evé projéa we” çiye? Mikaél jér’a dıbéje:- “Em dıxwezın bı miyaserk’ırına vé projéva hınek’i isafa xwe aram- temız bık’ın. Ser vé axé ermenya mer’a miratek’e pır’ gewre hişt’ye. Em gunda ü ziyaret’a, diwaré klisé xırabe, k’élık’é, selık’é ser tırbé mırya şade  ü yadgaryane”. Nıhaji sıré-dor gıhişt’ye st’rana. Derbaréyé van miratada gerek’é em bı dengé bılınd béjın, bık’ın gazi, weki ev mıraté me ermenyane,  wek’i nava van kurdada  kesé wek’e me xweveşart’i  peyda bık’ın, k’u ewana ji lı Trapézündé ü Erzrüme  dengé xwe bılındk’ın, hebr’a bıbıne alikar ”.[15]  Ger Mikayél Aslanyan dıxweze bıbe K’omitasé ermenyayi duda, bıra disértasya xwe ji wek’e  K’omit’as bı not’ak’ırına strané kurdi  çék’e,  çawa kurd dıbéjın;-“Fıleyi- her’e fılet’ya xwe bık’e), çi t’e st’rané me kurda ket’ye.  Çünki h’et’a salé 1915-a K’omit’as çıqas strané ermena hebüne,  nıvisiye, lé ber sedema hındık’büna wan, ewi anye st’rané kılisa ji serda zéde kırye,  t’ışt’ek’ nehişt’ye bona fılé teze-wek Mikayél Aslanyan. Nıha ew ji dıfık’ıre st’rané kurda pır’ın, ezéji xwer’a hınek’a bıdızım.   Bist’é meha desambré (20.12.2009) télévizyona Ermenıst’anéye(Hayi-1) bernamek’e teybet’i nişan da, çawa kome hunermend-reqasçy, roşenbir ü keşişé ermeni çüne Vané- kılisa Axtamaré, dua-dırozgeha dık’ırın, ü dawya p’rogrammé wana st’ranek’e bı zaravé zazaki dıst’rén, şa dıbün, lé dısa müzik’a wé jı st’ranek’e kurdiye radyoa Yérévané gırt’ıbün. Berp’ırsyaré grüp’é dıgot’, wek’i Mikaél Aslanyan vra ji hat’e alikarya wana, ev st’rana “ermeni” ewi mer’a peyda k’ırıbü, nıvisiye, r’ékérye. Mıkaél Aslané k’u büye Aslanyané ermeni, st’rané kurdi dıdıze, dıde ermenya: dıbéje yé ermenine.  Wé şünda dınıvisın, wek’i Mikaél Aslanyan idi  sedu bist’ st’rané ermenyé  Dérsımé (120)   ser kulik ü klüfek’a   berev k’ırye, amede k’ırye. Mikaél Aslan (Aslanyan) dıbéje, ewé müzik’a, k’u nav dık’ın “Müzik’a Anat’olyaé”, ew ya ermenyaye, eger ez derbaré véda nebéjım, ezé neheqyé bık’ım. K’urmanci meselak’ heye, wa t’é got’ıné;-« Beq dıbéje- k’u ez nequr’ım, ezé bıdır’ım». Mikaél dıxweze bıbe Komit’asé ermenyayi duda  “Hék’a Duzerık’é”. Lé ew feqira nızane, wek’i Komit’as bona wi t’ışt’ek’ nehişt’e. Tené maye, ermenyé dest’ebırak’é xwer’a tevayi dest’p’ék’e tezedane müzik’a kurda  bıdıze. Ewi tıré nava kurdada bı r’uh’é kurdi ü müzik’a kurdi mezın büye, müzik’a kurdi ket’ye nava ruh’é wi, lé teze xwe h’ısyaye, wek’ fıleye(ermene), dıfık’ıre, usane ew ya ermenyaye. Yé wek’e Mıkaél Aslan(Aslanyan) dıfık’ırın, pır’ın.   Wext’é ew bernama télévizyoné derbaré Wané dawi bü, fık’ra ez bırım Xak-Arya (Cızira Botan) – (Meso-potamé ), ber gola Wané, k’u dema İmpératorya Meda, dem dema Diné Zerdeşt’yé bü, ser gırava  golé (k’u bı kurdi golér’a dıbéjın Wanxa) Déra Din       Ezdayet’yé hebü. Dema Aléksandr Makédonsk’i ( İsk’enderé Sergadoş) daxurya welat’ Ariya, Xak-Ariyaé-Medyaé, gelé kurd  dıji İsk’nder şeré gıran daxıst’…         P’ışt serket’ıné Mak’édonsk’i jı şéwrmendé xwe dıp’ır’se;- “ Me temamya cıhané k’ıre bın dest’é xwe, lé tu netewi wek’e van Meda dıji me wa bı egit’i şer’ nek’ırın, ewana axa xweva zor gıédayşne, sur’a wé çiye, dıkari mınr’ şırove bık’i”?  Şéwrdara got’né, wek’i anegjri ayina diné wani zerdeşt’iyé axa welat’é wana jı dayik’é p’irozt’ıre.  Dıbéjı, wek’i İsk’enderé Sergadoş ferman derxıst’, wek’i çıqas Déré  Dayina (Diné) Zerdeştiyé hene k’avıl bık’ın, wek’i ew Daina (Diné) jı holé r’abe. Bı wi awayi meqdünya Diné zerdeşt’yé bıneda qelandın, dindar zerdeşt’yé qetl k’ırın, dér, fiyasgeh (ziyaret) tam wéran ü k’avıl k’ırın. Jı wé deméda felek’a netewa kutd çep’ fıt’ıli.  Wé şünda diné xaçparéza hat’e holé ü ser bıngeha déré Dayina Zerdeşt’e  mirate mabün, mesiha (xaçperesta-fıla)   kılisé xwe abad k’ırın.  Hema lı ser bıngehé  Déré (Deré) Zerdeşt’yé lı her wara ü devera kılise ü wé şünda meçét hat’ne avak’ırıné. Hema eve sebeb, wek’ arğiolog bıneciyé déré zerdeşt’yé k’ém peyda k’ırıne.  Eva çend h’ezar salın dirok’ ü çanda Medya Zerdeşt’ bın dest’ ü péyé neyar ü kurdé nezanda zarezarın. Sed yazıx, wek’i dıjmjn ü neyaré Kurdıst’ane  netewa me  nezan ü bé xeyal k’ırın, jı filasofya netewyé qut’ k’ırın. Déra Zerdeştiyéye here Piroz ü Fıyas lı ewé gırava Vanx-Ezdae abadk’ıri büye, k’u  yünana, wé şünda ermenia  diné xwer’a k’ırın klise.     Zerdeşt Péxember “ Avésta Nüranida” dınıvise;    392- № 19/59  “ Yaşt –Zamyad”Ew (Franxrasan) bı  nıga  cılé xwe davéje alik’i  Dubare dıçe  nıqoyi bıné avé dıbe,Wek’i Xwarno ( Dur’-tılisma Agıré Rojé) derxe,Xwedyé kijané  Padşahé welat’é Ariayabün,Mérxas ü pelewané  zemané bastane  héz ü zorbün.Ewi dıxast’   Xwarno ( Dur’-tılisma Agre Rojé)    Ya dest’é Zerdeşt’é Spitama (Beden sıp’i) jı golé derxıst’a.Franxrasan disa sovekari  k’ır berbı Xwarno,  Lé Xwarno şünda kışya,Lé Xwarno wi dürket’.Ü  bı wi awayi lı ber péşa- qüntara çiyaé Vorükaşaé,Lı ber kenaré Gola bı navé Vanx-Ezdaé,[16]Keser ü axin rahışt’. [17]    393-19/ 63  -Franxrasyan jı avé derketEw jı wan türanya,yé heri nepakbü.Ew jı derya Vorükaşaé derket’,Bé marifet’, bı hérs ü héwarze kıfıri k’ır,Ü xwe, berxwe got’;– Ext’yarya mın tune Xwarno (Dur’-tılisma Agıré R’ojé) jı avé derinım, Xwarnoa (Dur’-tılisma Agıré R’ojé ) desté padşah welat’é Ariya Beré ü P’aşwext’yé.Jı avé deranya ew  Xwarno (Dur’-tılisma Agıré R’ojé)  Ya ku dest’é Zerdeşt’ Péxemberda büye.[18]                           Eva çar h’ezar salın lı wé gırava Wanxa-Ezda maré reşe, k’u Nişani ü Telismana   netewa kurda –Marastanéne, «Dur’-tılisma Agıré R’ojé» défa dık’ın, xwyi dık’ın, hivya hat’ına R’oja Fiyasın- R’oja R’ızgarya natewa Ezdayé Mezının, R’oja   Pirozın. Qet’ kese nap’ırse, gelo Xwedé ké ev Maré Reş ü bona çı anye vé gıravé, yané çawa hat’ıne vé gıravé? Ne ev Maré Reş sovekaryé – xozneberyé nızanın, nık’arın xwe avéxın? Ew Sımbola Netewa Kurde ü Parézeré Diné Ezdaye, qasıdé wé Zerdeşt’ Pexemberé Spitama-Fiyase.  Ew Sımbola netewa kurde- Axa-Mare, lé h’ezara sal buhurine jı wi zemani,  hat’ye guhert’ıné,  got’ıne Axta-Mar.Wext’a kurd sond duxun, nıha ji, dıbéjın; «Maré R’eşbe», çawa béjın “Xwedé şadeye”, “Navé Xwedék’ım”.Sonda meye “Ez Maré Reşk’ım” hela me bir nek’ırye, ü emébir nekın.                         İro ji  hınek’  r’abüne, ser esasé  dirok’a şaş ü faşk’ıri xwer’a siyaseté dımeşinın,  xwe xayé her deri ü her deveri dıbinın. Büne xwedyé mirata béxwedi. Ne usane. Ez bawerım, wé demé bé, ew dem ji pır’ nézik’e, k’u h’ekimé eslé xweva kurd wé zü-dıreng  bén, evan bıriné  evé dirok’a perçe-perçeyi k’ıri, pelıxandi movık’-movık’, derem-derem bıxne dewsé, bıcebırinın.          Mırové şıbét’a A.Vartanyan nava ermenada pır’ın, yé k’u çarıx ü gorava dane nava çanda netewa kurd. Ew dınıvise, weki Mikaél Aslan got’ye Dérsımé cejnek’ heye, sé r’ojya dıgırın, p’ışt’i rojya cejné dık’ın ü zarok’ mala dıger’ın ü şek’ır berev dıkın- jér’a dıbéjın  “Cejna Kaxand”. Ev dest’ebırak’é Mikaél Aslanyan dınıvise, wek’i Mikael gotye zaza jı ermena navé “Cejna Kaxend” hıldaye, ü jı ermena ket’ye nava zaré Dersımé.  Ew ji dınıvise; -“Dıbe k’u  bı zımané ermenye r’ojava sala tezer’a gotıne  “Kaxand”, çünki zımané ermenada xebera “Kaxan” ehye.  Çawa kurmanc dıbéjı- “weyla mla vır’ ü derewa şawıt’yé, heyi”. Awa her dema ev fıla wé caré xwera vır’ ü dırewek’i bıvır’vr’înıne, t’ışt’ek’i jı çanda kurdi bıdızın. Hey nelet webe, bé ca hün ji bénamüsın, bat’ıl ü béşerefın. Eva rojyé kurdé ezdaye Xıdır-Nebine, ézdi sé r’oja  – séşemé, çarşemé ü p’éncşemé r’ojya dıgırın,  r’oja ınyé- roja cejné. R’oji ü cejna Xıdır-Nebi h’esab dıbe ya mırazbexş. Qiz dızik’a t’ot’ık’a şor’ dıp’éjın ü dzik’a duxun, lé avé venaxun. Ewana xewné dıbinın, çık’a kijan xorté avé bıde wé, usane wé yazya wane, wé hevdu bıst’inın. Lé zar’ok’ évaré holidangé dıger’inın.  Ewana türıkek’i yané gorek’é bené dıréj p’éva dık’ın ü kuleké xanya-malada türık’é xwe dadlıqinın ü dıbejın- “Hol-holilangé, xort’é malé zavangé, bük’a malé  ber colangé, qiza malé çelengé, p’ira malé jéra qurbangé, “ka qenda” bık’e vé holidangé. İjar van dızek’é malxrabé- malxırab  “bıhist’y h’elise heye, lé nızanın lı kijan maléye”. Got’ına kurdiye “Ka qend,  yané ka şek’ır bık’e hjlidanga mın. Van fıla ani, idi kıre filosofya, ku xıst’ın, kuva derxıst’ın,  idi p’ér’a gihandın, ew xebera kurdi dıguhér’ın, nızanım çı nenera dık’ın, xwer’a “Kaxand” çék’ırıne ü navé wé danin “Sala teze”, yeni gıva fılé r’ojava sala teze usa nav k’ırıne.    Xénci evé, usa ji pır’ barkéşe, wek’i  ermen idi adeté meyi dewat’a kurdi ji dızine. Büka xwe   bı arf ü adeté kurdi siyar dık’ın. Weke me xéli dık’ın, dara bük’ ü zavé dıger’inın, ijar séva seré bük’é dıxın, dıbéjın ev adeté meyi beré büye, lé ev ji disa nava adeté kurdada dit’ne. Lé nızanım weke me kurda ciyé bük’ ü zavé dat’inın, k’ewna bük’é nişani der cinara dıkın? Bawerya mın wé yek’é tune, weki  ciyé bük’ ü zavé daynın, çünki sebeba here teloka text’ıkka bük’éye.      Pır’ heval mınr’a dıbéjın; – “Çı caéze, wek’i t’u dınıvisi   ermeni çanda me, st’ran, govend ü dilané me dıdızın, mılet’é ermeni nadız,  şexs dıdızın”. Lé  ew şexsé  dıdızın, bı eslé xwe ermenın, eré, bona çı ü bona ki dıdızın? Gelo bona mılet’é xwe nadızın, wek’i  kadina çanda netewa xwe dagrın- tıjik’ın. Ev ji rast’e, yané na? Ez jı ermena dıp’ır’sım, gelo Xwedé mırovek’ nava weda tune, r’abe, béje hün çıra çanda, erf ü adet’é vi mılet’i dıdızın,  namüs, şerefa ü isafa merya gere hebe;  ŞERME – İDİ  BESE BIDIZIN!      Mıkael Aslan ji serbaré serda xwer’a wi aliva ket’yé bazırgani ü al-véra çanda me dık’e, dışéline,  dıbéje  120 st’rani zédet’ır idi bona xwedyé xweye teze jı nava nıgé kurda ditye.    Ewi got’ye, wek’ sala 2000 –a çüye Yérévané, çüye İnst’it’üt’a rojhılatzanyé,  bı got’ına wiya, ewana pır’ xelqé Dérsımé h’ız dıkırın. Lé gelo  gelé kurd ji  h’ız dık’ırın? Lé naé zaniné çık’a Mıkaél Aslanyan idi çı peyman tevi van Çandedıza gırédaye. İdi femdariye, ermena lı Yrévané çı dayé ü jé daxaz k’ırye.       Dümayik’é  A.Vartanyan dınıvise; “P’ışt’i çend meha lı şeheré Yérévané vidyoé dınıhérım, çı dıbinım, tevi  ork’ést’roa Avstryaéye sinfonik’a Netewi wé k’ompozit’or, sazbend ü dengbéjé bav fıle- ermeni Mikaél Aslan-Aslanyan ji nava wandane.  Ew jı gondé Ozata  Dérsımé hat’ye cıhané ü nava zazada mezın büye.         Meselek’e  me kurda heye- “ Dıbéjın edüyé xelqé jı çya hol dıbın, t’éne xaré, edüyé me kurda jı  nava r’ané me kurda derdıkevın”.       “K’urmé daré ne jı darébe, wé zewala daré tunebe”.                                                                

[1] Rojnama ermenya “Hyik” Yérévan, 1989[2] (Х.Abovyan. Berevok’a E’frandınaye Tam, Çapxana Ak’adémy Ermenıst’anéye Zanyaryé, Yérévan-sala 1958, ПCC, Изд.АН Армянской ССР. Ереван,1958). [3]X.Abovyan, disa lı wi ciyi dınıvise), ( В том же месте)  [4]  http://www.ezdixan.com/content/view/242/95/ [5]    www.idance.ru/show.php?id_a=684   [6]     http://ani-dance.net/dances/govand.html     http://community.livejournal.com/cihanekurdistan/ [7]  Х.Abovyan. Berevok’a E’frandınaye Tam, Çapxana Ak’adémy Ermenıst’anéye Zanyaryé, Yérévan-sala 1958,  [8] Артак Вартанян. Еркир моими глазами.

http://www.golos.am/index.php?option=com_content&task=view&id=45163&Itemid=53

  [9] G. Sermakéşyan Thursday, 04 September 2008[10]   G. Sermakéşyan Thursday, 04 September 2008  http://www.golos.am/index.php?option=com_content&task=view&id=33685&Itemid=41  [11]  http://www.golos.am/index.php?option=com_content&task=view&id=33685&Itemid=41[12]  TRT-3 , 12.10.2009[13] http://www.golos.am/index.php?option=com_content&task=view&id=1885[14] http://www.yerkramas.org/publ/5-1-0-183[15] http://www.yerkramas.org/publ/5-1-0-183[16] Gol turkiye, lé Vanx- bı zımané kurdi ave,Vanx-ezda= Ava Xwedé, Gola Xwedé. Em kurd dıbéjın navé Xwedé sed ü yekın (101)  Xweda-Ezad-Meda (Xwe-Ez-Me)   Xwe –da, Ez –da, Me-da. Bı fık’ra mın navé welat’é me hema jı Navé Xwedé t’é—Xwedé welat’é Medaye (Bı vi awayi  hat’e navk’ırın- Welat’é Mada) .  

[17] Aвеста в русских переводах (1861-1996) Составление, общая редакция, примечания и справочный раздел И.В. Рака. Журнал « Нева»- «Летный Сад» Санкт-Петербург 1998, стр.392. (Залив или озеро, возникший при оттоке вод моря Ворукаши (Чёрное море).Стр.430.

[18] “Avést’a” dis lı wé deré, per-393.